Gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych. Ma wiele nazw zwyczajowych: chrościna, mącznica garbarska, niedźwiedzie grono. Rodzimy obszar występowania to strefa arktyczna i umiarkowana półkuli północnej oraz Gwatemala. W Polsce jest pospolity na rozległych obszarach północnej części niżu, lokalnie bywa rzadki i bardzo rzadki. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Roślina światłolubna, zasiedlająca widne, rzadkie bory sosnowe, suche wrzosowiska. Najwyższe jej stanowiska znajdują się w Tatrach, gdzie występuje w naskalnych murawach. Spotykana jest także na wydmach. Występuje pojedynczo lub w skupiskach, czasami tworzy zwarte łany o powierzchni kilkunastu hektarów (np. w Borach Tucholskich).
Pokrój: Krzewinka nie przekraczająca 10 cm wysokości o pokładających się pędach długości do 100 cm, łatwo się ukorzeniających. Młode pędy są delikatnie owłosione, starsze pokryte są brunatną, łuszczącą się korą.
Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście zimozielone o siatkowatym unerwieniu, o długości 1,5-3 cm, całobrzegie, skórzaste, z wierzchu połyskujące, ciemne, od spodu bledsze. Podługowate lub odwrotnie jajowate. Są owłosione na brzegach i mają nasadę zbiegającą w ogonek.
Kwiaty: Drobne, krótkoszypułkowe, zebrane w małe, zwisłe grono wyrastające na końcach gałązek. Kielich kwiatów pięciodzielny, działki biało obrzeżone, płatki korony jasnoróżowe lub białe, zrośnięte w "dzbaneczek" u nasady rozszerzony, wewnątrz delikatnie owłosione. 10 pręcików z długimi, różkowatymi wyrostkami na szczycie, skierowanymi ku dnu kwiatowemu.
Owoce: Czerwona, połyskująca jagoda, o mączystym miąższu.
Surowiec zielarski: Liść mącznicy. Zawierają do 20% garbników, glikozydy (arbutynę i metyloarbutynę), flawonid – izokwertycynę, wolny hydrochinon, kwasy organiczne (elagowy, galusowy i chinowy) oraz śluzy.
Działanie
- Moczopędnie, ściągająco i antyseptycznie.
- Odwary stosuje się przy łagodnych zakażeniach dróg moczowych, a także przy kamicy nerkowej, przeroście gruczołu krokowego, moczeniu się nocnym, ropomoczu, białkomoczu i bezmoczu.
Odwar (z liści mącznicy) 20 g liści gotować w 250 ml wody przez 15 minut, następnie odstawić do naciągnięcia na krótko i zażywać po 1-1,5 łyżki stołowej co 3 godziny (mocz zabarwia się na zielono).
Zbiór i suszenie: Od kwietnia do września roślinę osmykuje się z liści, następnie suszy się je w miejscu cienistym i przewiewnym.
Sztuka kulinarna: Surowy owoc, o cierpko-kwaśnym smaku. Dawniej roślina wykorzystywana była w garbarstwie.
UWAGA: Długie lub nawet tylko dłuższe stosowanie tego surowca (dłużej niż 14 dni) bądź jego przedawkowanie (także w mieszankach), może spowodować chroniczne zapalenie wątroby i pęcherza, a u dzieci na skutek większej zawartości garbników w surowcu wymioty i obstrukcje. Dlatego stosowanie tego środka musi przebiegać pod kontrolą lekarza.