Jarzębina.Gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny różowatych. Występuje w Europie, południowo-zachodniej Azji, zachodniej Syberii. W Polsce pospolity na całym obszarze. Siedlisko; Lasy, zarośla, miedze. Jarzębina jest bardzo tolerancyjna pod względem wymagań środowiskowych.

Pokrój: Drzewo lub krzew. Dorasta do 15 m wysokości. Ma gładką i jasną korę.

Pędy: Młode pędy owłosione, później nagie. Pączki stożkowate, wydłużone i szarosiwo owłosione. Pączki szczytowe duże, nieco zagięte u góry i niewyraźnie 3-łuskowe, boczne pozornie jednołuskowe.

Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście nieparzysto-pierzaste, złożone z 9–15 listków, pojedynczo piłkowanych, u nasady całobrzegich. Jesienią przebarwiają się na kolor od złotożółtego do żółtoczerwonego.

Kwiaty: Zebrane w gęste, owłosione podbaldachy. Kielich 5-działkowy, korona 5-płatkowa. Płatki korony białe, prawie koliste, o długości 4–5 mm. Kwitnie od maja do czerwca.

Owoce: Kuliste, pomarańczowe, czerwone, cierpkie i gorzkie, pojawiają się od lipca do października. Mają długość 7–9 mm.

Sztuka kulinarna UWAGA: Surowe owoce są niejadalne, nie tylko z powodu gorzkiego smaku, ale również zawartości trującego składnika (kwas parasorbinowy). Natomiast po przemrożeniu, lub po zanurzeniu na chwilę we wrzątku (tzw. blanszowanie) tracą trujące właściwości i gorzki smak. Owoce są używane w postaci przetworów, cenione są w kuchni i przetwórstwie. Zawierają dwukrotnie więcej karotenu niż marchew oraz alkaloid sorbinę, który nadaje im gorzki smak. Wyrabia się z nich jarzębiak, soki, dżemy, marmoladę, syropy, mus. Po usmażeniu z jabłkami stanowią doskonały dodatek do mięs. Dla celów przetwórstwa uprawiane są odmiany o dużych i jadalnych owocach.

Surowiec zielarski: Owoce. Mają dużo witaminy C, E, P, K, PP, nieco witaminy A, cukier sorbozę, garbniki i pektyny.

• Słabe moczopędne oraz korzystnie wpływające na błony śluzowe i pracę układu pokarmowego.
• Pomocna przy awitaminozie i szkorbucie ze względu na dużą zawartość witaminy C.
• Przy arteriosklerozie (ze względu na witaminę PP).
• Przy kolkach.
• Przy chorobach dziąseł do płukania ust.
• Jest stosowana przy nieżytach jelit, przewlekłych biegunkach, różnych schorzeniach wątroby i pęcherzyka żółciowego.
• Z suszonej jarzębiny można sporządzać też napary przeciw przeziębieniom.
• Suszone owoce w pełni zachowują swoje wartości odżywcze.
• Wyciąg z jarzębiny pomaga przy żylakach.
• Zwiększają krzepliwość krwi.

Zbiór i suszenie: Owoce zrywa się gdy już są czerwone, ale przed przymrozkami i suszy się rozłożone cienką warstwą (najlepiej w temp. ok. 40 °C).

Przyrządzamy z łyżki stołowej owoców (lub kwiatów). Zalewamy je szklanką wody i następnie gotujemy przez 5 minut. Odstawiamy na około 20 minut, a potem cedzimy. Pijemy w 2,3 porcjach.

Łyżkę zmiażdżonych owoców jarzębiny zalać szklanką wrzątku, odstawić na 15 minut, odcedzić. Dodać łyżkę spirytusu, wymieszać, przelać do czystej, wyparzonej butelki. Przechowywać w lodówce, przed użyciem wstrząsnąć. Cerę tłustą, zanieczyszczoną, pokrytą wypryskami przecierać tonikiem kilka razy dziennie.

Łyżkę stołową zmiażdżonych owoców jarzębiny zalać 2 szklankami wrzątku i odstawić pod przykryciem do wystudzenia. W podwójnie złożonym płótnie lub wielokrotnie złożonym płacie gazy wyciąć otwory na nos i oczy, nasączyć materiał naparem i nałożyć na twarz. Zdjąć po 20 minutach i spłukać chłodną przegotowaną lub mineralną wodą.