Gatunek byliny z rodziny konopiowatych . Występował w stanie dzikim prawdopodobnie w południowej Europie, na Bliskim Wschodzie i w Ameryce Północnej. Jednak uprawiany przez człowieka skolonizował strefę klimatów umiarkowanych i ciepłych całej Eurazji.

Łodyga: Płożąca się lub pnąca, czterokanciasta, z haczykowato wygiętymi do tyłu włoskami na krawędziach. Zawsze wije się w prawo. Dorastająca w stanie dzikim do 8 m (na plantacjach nawet do 12 m).

Liście: Naprzeciwległe, długoogonkowe, o 3 do 5 klapach na pędach głównych i bocznych. Tam, gdzie ukazują się kwiaty, liście są dużo mniejsze, najczęściej bezklapowe. Nasada sercowata, brzegi gruboząbkowane. Powierzchnia górna szorstka.

Kwiaty: Męskie zebrane w szczytowe kwiatostany wyrastające wiechowatymi grupami z kątów liści. Kwiaty męskie z pięciodzielnym okwiatem i pięcioma pręcikami. Kwiaty żeńskie nie posiadają okwiatu, tworzą kotkowate kwiatostany przypominające szyszki roślin iglastych i tak są potocznie nazywane.

Owoc: Orzeszek.

Kłącze: Silnie wykształcone, zwane karpą.

Korzenie: System korzeniowy jest silnie rozbudowany, sięga bardzo głęboko.

• Zawiera aromatyczną żywicę (lupulinę), olejek lotny, gorycze i inne substancje o właściwościach uspokajających, bakteriostatycznych i moczopędnych.
• Napar z chmielu działa skutecznie przy zasypianiu, łagodzi nadpobudliwość, ma zastosowanie w leczeniu gruczołu krokowego, usprawnia trawienie.
• Wyciągu z szyszek używa się na wrzody i trudno gojące się rany, ze względu na silne właściwości bakteriobójcze.
• Zarówno szyszki chmielowe, jak i lupulina utrudniają przenoszenie bodźców do ośrodkowego układu nerwowego, hamują nieco czynność kory mózgowej i wywierają działanie uspokajające, zwłaszcza na sferę płciową.
• Gorycze wykazują też silne działanie przeciwbakteryjne wobec licznych gatunków drobnoustrojów jelitowych, w tym również opornych na antybiotyki. Obserwowano także w niektórych przypadkach ich aktywność przeciwnowotworową.
• Pomocniczo można również stosować przetwory z szyszek chmielu do picia przy leczeniu raku żołądka, wątroby, woreczka żółciowego i płuc oraz w stanach po usunięciu tkanki nowotworowej w zabiegu operacyjnym.
• Zewnętrznie podaje się wyciągi z szyszek chmielowych w postaci okładów w zapaleniu korzonków nerwowych, bólach reumatycznych, stanach zapalnych skóry, czyraczności i ranach trudnych do gojenia.
• Przy wypadaniu włosów.

Roślina kosmetyczna: Hormonalne działanie chmielu jest wykorzystywane w kosmetyce do opóźniania procesu starzenia się skóry. Wyciąg z chmielu jest używany do produkcji kremów, mleczek, lotionów oraz jako składnik kąpieli regeneracyjnych, a przede wszystkim do produkcji szamponów.

Sztuka kulinarna: Młode pędy mogą mieć zastosowanie w kuchni – surowe przyrządza się jako surówki, gotowane przypominają w smaku szparagi. Młode pędy i liście mogą zostać wykorzystane także do przygotowania zupy

Żeńskie szyszki chmielu wykorzystywane są w piwowarstwie jako przyprawa do brzeczki.

Zbiór i przechowywanie: Kwiatostany żeńskie, zwane szyszkami, zbiera się w sierpniu. Obrywane są ręcznie lub przy pomocy maszyn do zrywania. Szyszki suszy się w temperaturze do 40 °C (do 55 °C). Szyszki chmielu należy przechowywać krótko (maksymalnie rok) w ciemnym i suchym miejscu

1 łyżkę szyszek zalać 1 szklanką wody wrzącej i postawić pod przykryciem na parze na 15 min. Odstawić na 15 min i przecedzić. Pić 2-3 razy dziennie po 1/4-1/3 szklanki na 30-60 min przed posiłkiem