Gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Roślina ma wiele nazw zwyczajowych i ludowych: angelika, dzięgiel lekarski, dzięgiel wielki, anielskie ziele, archangielski korzeń, anielski korzeń. Występuje w stanie dzikim w górzystych i wilgotnych terenach Europy i Azji. W Polsce podgatunek typowy rośnie w Sudetach i Karpatach, podgatunek nadbrzeżny występuje w pasie wybrzeża i dolinach rzek.
Pokrój: Okazała roślina do 2 m wysokości (podgatunek nadbrzeżny osiąga 3 m), o silnym zapachu. Roślina dwuletnia. Kwitnie od końca maja do lipca.
Łodyga: Gruba, naga, bruzdowana, nieowłosiona, rozgałęziona, pusta w środku w międzywęźlach.
Kłącze i korzenie: Kłącze krótkie, o grubości 5cm, pofałdowane i brunatne. Wyrastają z niego cienkie, podłużnie bruzdowane korzenie. Kłącze i korzenie wewnątrz są białe, gąbczaste.
Liście: Duże, 3-4-krotnie pierzaste liście osadzone na długich ogonkach. Mają rozdęte pochwy liściowe. Poszczególne listki są jajowate, na brzegu nierówno wcinane, ciemnozielone, od spodu sinozielone.
Kwiaty: Drobne, zebrane w duże, kuliste baldachy złożone, zielonkawo-żółte (u podgatunku typowego) i zielonkawo-białe (u podgatunku nadbrzeżnego). Kielich o pięciu niewyraźnych ząbkach. Płatków korony pięć, o długości ok. 1,5 mm. Pręcików pięć. Słupek dolny, z dwiema szyjkami. Pokryw brak, pokrywki płaskie i równowąskie, o długości mniej więcej takiej, jak baldaszki (u podgatunku nadbrzeżnego szczeciniaste i krótsze).
Owoce: Duże rozłupki, składające się z 2 płaskich, jasnobrązowych niełupek.
Skład chemiczny: Olejek eteryczny do 1,5% (felandren, terpeny, pinen), kwas walerianowy, kwas angelikowy, kwas metyloetylooctowy i kwas oksypentadecylowy, seskwiterpeny, kumaryny, flawonoidy, garbniki. Nasiona zawierają: kumaryny. Korzeń zawiera: estrogeny, związki odżywcze, kwasy organiczne, sole mineralne (potas, cynk)
Działanie:
- Surowiec pobudza czynności wydzielnicze, działa rozkurczowo, wiatropędnie, antyseptycznie, uspokajająco.
- Zwiększa wydzielanie soków trawiennych, śliny a także moczu i potu.
- Olejek eteryczny działa rozgrzewająco (przez drażnienie i powodowanie przekrwienie skóry) i nieznacznie przeciwbólowo. Korzeń arcydzięgla stosuje się w stanach skurczowych przewodu pokarmowego, dolegliwościach trawiennych, braku apetytu i wzdęciach oraz jako łagodny środek uspakajający.
- Olejek jest wykorzystywany do nacierania przy nerwobólach i bólach reumatycznych.
Dawkowanie: Doustnie stosuje się dobowo 4,5 g surowca lub 1,5-3 g wyciągu płynnego lub 1,5 g nalewki. Zewnętrznie 10-20 kropli olejku.
Surowiec zielarski: Korzeń arcydzięgla – barwy czerwono-brunatnej, silnym zapachu. Przetwór: olejek arcydzięglowy
Zbiór i suszenie: Zbiór korzeni prowadzi się w październiku następnego roku po wysiewie. Ścina się najpierw nadziemną część rośliny, korzenie wykopuje ostrożnie, by ich nie okaleczyć. Korzeń oczyszcza się z ziemi, odcina wszelkie części zielone i starannie myje. Po osuszeniu przecina się je wzdłuż.
Suszyć w suszarni w temperaturze nie wyższej niż 35°C. Młode łodygi i liście (na herbaty sporządzane ze świeżych części zioła lub na suszenie) należy zbierać wcześnie w drugim roku rośliny zanim roślina zacznie kwitnąć. Kiedy główki nasienne są prawie dojrzałe, umieścić je w papierowych torebkach. Powiesić liście i główki nasienne do wyschnięcia, następnie umieścić je w szczelnie zamkniętych pojemnikach. Korzenie arcydzięgla litwora są najlepsze do jedzenia z 1 rocznej rośliny. Korzenie wykopuje się na jesieni
Roślina jadalna: Wykorzystywany w cukiernictwie do ozdabiania ciast i tortów (skośnie pocięte fragmenty łodygi zebrane w maju smażone są w cukrze). Z młodych łodyg i grubszych ogonków liściowych można sporządzać konfiturę. Także przy produkcji likierów. Korzeń arcydzięgla litworu jak również kandyzowane łodygi i ogonki liściow
Wywar: Wsypać łyżeczkę pociętego korzenia arcydzięgla do szklanki wody, zagotować i zaparzać przez dwie minuty. Zdjąć z ognia i pozostawić na około 15 minut. Pić jedną szklankę trzy razy dziennie. Nalewka: brać 2 – 5 ml nalewki z arcydzięgla trzy razy dziennie.
UWAGA: Niektórzy mogą doświadczyć zapalenia skóry w kontakcie z ziołem, np. poprzez trzymanie go. Ponieważ arcydzięgiel zawiera potencjalnie szkodliwe związki chemiczne, jakimi są kumaryny, najlepszą radą jest konsumowanie zioła w umiarze. Kumaryny zawarte w arcydzięglu rozrzedzają krew, dlatego też osoby stosujące terapię przeciwkrzepliwą powinny unikać tego zioła. Ponieważ arcydzięgiel był kiedyś używany w bardzo dużych ilościach jako środek powodujący poronienia, dlatego też kobiety w ciąży lub karmiące piersią nie powinny go używać. Ze względu na zawartość furanokumaryn surowiec działa fototoksycznie i może powodować stany zapalne skóry.